Noem het kunst of theater, maar geen journalistiek.
Door Platform Moslims In Dialoog.
De maatschappelijke rol van de journalistiek wordt vaak beschreven in relatie tot de politiek en burgers. De media spelen een belangrijke rol in dit publieke domein. Ze zorgen voor uitwisseling van informatie tussen burgers en politiek. Idealiter biedt journalistiek een onpartijdig platform voor het maatschappelijke debat en nemen journalisten een kritische houding aan in de rol van ‘waakhond van de democratie’. Door deze publieke rol brengt de journalistiek bepaalde verantwoordelijkheden met zich mee. Journalisten horen niet alleen zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun producties, maar zouden ook verantwoording moeten afleggen aan de burgers. In een democratische samenleving zijn burgers immers afhankelijk van de media voor een onafhankelijke en betrouwbare informatievoorziening.
De consequenties van journalistiek onderzoek zijn misschien niet zo ingrijpend als die van justitie, maar het doel moet hetzelfde zijn; waarheidsvinding. Iedereen die zich journalist noemt, zou zich bewust moeten zijn van die dure plicht.
Zo is op 26 augustus jl. het artikel van journalist Yelle Tieleman genaamd ‘Scholen weren vrouw in nikab’ in de vrijdageditie van het Algemeen Dagblad gepubliceerd. Zie onderstaande nieuwslink:
Krantenartikel: ‘Scholen weren vrouw in nikab’
Het is een artikel waarin summier wordt vermeld dat er in korte tijd twee incidenten zijn geweest in Utrecht , waarbij moeders in een niqâb botsten met de leiding van niet-islamitische basisscholen vanwege hun religieuze kledij. Daarbij werd zelfs een moeder van het schoolplein gestuurd, terwijl ze haar kinderen wilde ophalen.
Het artikel is nagenoeg geheel opgehangen aan de visie van de school. Volgens de journalist waren de betrokken ouders niet voor commentaar bereikbaar. Wat direct aan het artikel opviel is de naam van de enige subkop in het artikel, namelijk ‘gemengde klas’. Dit is iets wat helemaal geen raakvlakken heeft met het onderwerp, maar blijkbaar toch belangrijk genoeg geacht werd door de journalist om er een subkop van te maken. We waren benieuwd waarom er opeens deze merkwaardige afslag is genomen in het al summiere artikel. We merkten op dat het volledig gebaseerd is op de volgende passage:
‘Vrouw kwam in nikab naar school. Haar man gaf bovendien te kennen dat hij niet wilde dat zijn kind in een gemengde klas terecht zou komen.’
Het eerste wat in ons opkwam was: Hoe kan de vader dit kenbaar gemaakt hebben, als de vader niet voor commentaar bereikbaar was? Daarnaast klinkt het vrij onlogisch dat iemand die zijn kinderen niet in een gemengde klas wil hebben überhaupt naar een openbare school gaat en ze daar laat inschrijven. Ook op islamitische scholen hanteren ze overigens gemengde klassen. Daarnaast bestaat er geen islamitische jurisprudentie die segregatie voorschrijft op zo’n jonge leeftijd. Het valt dus nergens uit te herleiden hoe deze opvallende passage in het artikel terecht is gekomen.
Dit is vreemd, aangezien de kern van de journalistieke discipline verificatie betreft. Het is deze discipline van verificatie die het onderscheid bepaalt tussen wat journalistiek is en wat amusement, propaganda en fictie is. De journalist controleert de feiten in zijn berichtgeving en maakt die feiten zoveel mogelijk controleerbaar. Dit speelt temeer bij hypergevoelige onderwerpen zoals integratie en de Islam, die al vijftien jaar een dominant frame vormen.
In de hoop dat er alsnog een begrijpelijke verklaring zou zijn en natuurlijk om hoor en wederhoor toe te passen, hebben we de AD journalist Yelle Tieleman benaderd voor tekst en uitleg. Via Twitter hebben we contact opgenomen met Tieleman om een aantal vragen beantwoord te krijgen.
Het is typerend om te zien hoe de journalist de houding van “doorlopen, hier is niets aan de hand” probeert aan te houden en er steeds omheen draait, als we hem logische vragen stellen over de passage en zijn werkwijze die simpel beantwoord kunnen worden, tenminste als men integer te werk is gegaan. Hij probeert ons te laten geloven dat er helemaal geen aanleiding is om te twijfelen aan de betreffende passage, terwijl het ontbreken van de bronvermelding & wederhoor voldoende aanleiding geeft. Het is daarom absurd te noemen dat een journalist dit niet kan of wil begrijpen en dat wij uitleg moeten geven over hoe zijn eigen beroepsethiek in elkaar zit, terwijl journalisten dit in het eerste jaar van hun opleiding voorgeschoteld krijgen.
En wanneer hij een antwoord geeft, ontstaan er niet minder maar juist meer vragen en grote twijfels. Het geambieerde streven van iedere journalist om de lezers zoveel mogelijk helderheid te verschaffen is daarom bij deze journalist dus ver te zoeken.
De wijze waarop het artikel is opgebouwd en hoe de passage opgevoerd wordt wekt op zijn minst de schijn van een verborgen mening van de journalist. Het betreft namelijk politiek georiënteerd nieuws, zoals dat ook onder het artikel wordt vermeld, dat door Tieleman gebruikt wordt om een punt te kunnen maken. Namelijk dat niqâbdragende moslims er anti-integrale denkbeelden op nahouden. Dat de man niet alleen de vrouw “onderdrukt” door haar de niqâb te laten dragen, maar ook de kinderen door hen niet in een gemengde klas te laten zitten.
De journalist lijkt een steentje bij te willen dragen middels zijn artikel om de samenleving rijp te maken voor de inperking van rechten van moslims en het maatschappelijke debat over het boerkaverbod te manipuleren. Ook wordt hiermee gepoogd begrip te krijgen van de lezers voor het schandelijke handelen van de school om een moeder weg te jagen, slechts omdat ze niet aan bepaalde zelfbedachte ‘kledingvoorschriften’ voldoet. En dat is hem nog goed gelukt, als we alleen al de hatelijke reacties zien onderaan het artikel op de AD website. Dit is een uiterst kwalijke zaak, evenals het feit dat de krant dergelijke stigmatiserende artikels plaatst, zonder dat deze blijkbaar geverifieerd dienen te worden door hoor en wederhoor toe te passen. Want hoe kan men nu een volledig artikel schrijven met belastende verklaringen, slechts gebaseerd op de visie van de school, en de benadeelde partij volledig buiten beschouwing laten?
Daarnaast kunnen we ons niet aan de gewekte indruk onttrekken dat het controlemechanisme voor de kwaliteit en betrouwbaarheid van de krant niet goed wordt onderhouden of überhaupt werkt als dit soort passages ongefilterd in de krant kon verschijnen. Goede journalistiek kiest de feiten tot uitgangspunt en neemt haar eigen kwaliteitsnormen serieus. Dat laatste lijkt in dit artikel echter niet het geval te zijn.
De betrouwbaarheid van een krantenartikel groeit naarmate de journalist de lezer meer inzicht geeft in de herkomst van zijn informatie. Het is daarom van groot belang dat belastende verklaringen over betrokkene recht overeind blijven staan en dat is nu zeker niet het geval. We hebben slechts het woord van de journalist dat de informatie klopt, terwijl de bronvermelding waar hij deze informatie vandaan heeft ontbreekt en er geen wederhoor heeft plaatsgevonden en zo wordt iedere lezer die kritische vragen stelt hiermee gepareerd. Het is journalistiek onwaardig als dit de handelswijze is van een journalist. Journalisten moeten nieuws brengen in plaats van nieuws te maken, op te kloppen en het schuim onbeheersbaar over de rand te laten lopen. En dat noemt Yelle Tieleman dan integer te werk gaan. Nee, het is juist laf en verwijtbaar.
En zo blijven de integriteitsproblemen in de journalistiek onverminderd en dat is ook goed te merken in de samenleving. Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft 27 procent van de bevolking nog vertrouwen in de pers. Alleen de kerk wordt minder vertrouwd. Vertrouwen van lezers, kijkers en luisteraars dat de verhalen kloppen is het enige kapitaal dat de journalistiek heeft. En dan hebben we het nog niet eens over de verstrekkende gevolgen voor de politieke en maatschappelijke cohesie en stabiliteit. Daarom is het van essentieel belang dat het zo niet langer verder gaat en dat er een flinke inhaalslag gemaakt wordt ten opzichte van de andere beroepsgroepen in de wijze waarop deze problemen in de laatste decennia door hun zijn aangepakt.
Tot die tijd moeten we, in een maatschappij waarin journalisten moeten opvallen, waarin oplages steeds verder onder druk komen te staan en zorgvuldigheid ondergeschikt is aan snelheid, er niet van opkijken dat journalisten steeds meer dit soort knoeiwerk aanleveren. Verhalen die klakkeloos worden overgenomen of met eigen fantasie zijn aangedikt of geheel uit de duim zijn gezogen, zonder dat hen een strobreed in de weg wordt gelegd.
Relevante artikelen:
Onterecht vergeten: de ‘kritische’ blik op de Nederlandse media
Media (diverse artikelen en afbeeldingen)
