Het vervangende wetsoordeel en het afgeschafte wetsoordeel.
Door Abou Sayfoullah al-Maghriebie en Abdelqader Aboe Ayman.
Allah de Verhevene zegt in de Qor-aan (Nederlandstalige interpretatie): “Welk vers Wij ook afschaffen of doen vergeten, Wij komen met iets beters dan haar of (met) iets dat daaraan gelijk is. Weet jij niet dat Allah over alle zaken Almachtig is?” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 106.]
Ibn ‘Abbaas (moge Allah tevreden zijn met hem) en anderen zeiden: “Allah zond de Qor-aan in één keer neer van het Bewaakte/Beschermde Boek (al-Lawh’oe l-Mah’foedhz) naar het Huis van Macht (Baytoel-‘Izzah), wat in de hemel van deze wereld is (d.w.z. de laagste hemel). Vervolgens kwam het in delen neer [d.m.v. de engel Gabriël (vrede zij met hem)] naar de boodschapper van Allah – Moh’ammed (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) – volgens de incidenten die plaatsvonden (volgens de behoefte) gedurende een periode van 23 jaar.”
De doctrine van progressieve openbaring betekent niet dat Allahs fundamentele wet verandert (de kern van de wet/boodschap blijft hetzelfde), maar het is opvoedend van aard en gespitst op de omstandigheden en gebeurtenissen. Het concept van naskh (afschaffing) is gebruikt door de vijanden van de Islaam (in het bijzonder de oriëntalisten en de ‘moslim’-geleerden die door hen beïnvloed zijn) om de religie te bespotten en te beledigen, en om te proberen om tegenstrijdigheden en afwijkingen in de Qor-aan en sharie’ah aan te tonen. Dus is het essentieel dat moslims het concept van naskh begrijpen en waarderen, zodat zij niet bedrogen worden door de verdraaiingen en verkeerde interpretaties van diegenen die trachten de Islaam te vernietigen.
Definitie van naskh
Taalkundig betekent naskh in de oesoel al-fiqh het verwijderen van iets. Zoals je zegt: “de wind verwijderde (w.w. nasakha) de sporen.”
Als we de betekenis van naskh in de sharie’ah willen definiëren, dan heeft het de volgende betekenis: ‘Het opheffen van een vaststaand oordeel (h’okm), dat tot stand is gekomen door middel van een eerdere Goddelijke Openbaring, door een latere Goddelijke Openbaring.’
Deze definitie verduidelijken we met een voorbeeld uit de Qor-aan: in het begin moest eenieder van de moslimmannen het opnemen tegen tien ongelovigen in oorlogstijd zoals we in het volgende vers kunnen lezen (Nederlandstalige interpretatie): “…Als er onder jullie twintig geduldigen zijn, zullen zij tweehonderd (vijanden) verslaan…” [Soerat al-Anfaal (8), aayah 65.] En deze h’okm (oordeel) is tot stand gekomen door een Goddelijke Openbaring.
Dit oordeel is opgeheven door een andere Goddelijke Openbaring die later is geopenbaard, zoals we kunnen lezen (Nederlandstalige interpretatie): “Nu heeft Allah het voor jullie verlicht, daar Hij weet dat er zwakte in jullie is. Als er dan onder jullie honderd geduldigen zijn, zullen zij tweehonderd (vijanden) verslaan. En als er onder jullie duizend (geduldigen) zijn, zullen zij tweeduizend (vijanden) verslaan, met de Toestemming van Allah…” [Soerat al-Anfaal (8), aayah 66.]
In het eerste vers was de verhouding 1:10, terwijl in het naderhand geopenbaarde vers de verhouding 1:2 is. Het nieuwe oordeel (h’okm) wordt dan naasikh genoemd, wat ongeveer vertaald kan worden als afschaffer (het vervangende wetsoordeel), en het oude oordeel (h’okm) wat afgeschaft is, wordt al-mansoekh genoemd, het afgeschafte (wetsoordeel).
De legitimiteit van naskh
Naskh is door zowel de sharie’ah erkend als met het gezond verstand. Wat betreft de sharie’ah lezen we in de Qor-aan (Nederlandstalige interpretatie): “Welk vers Wij ook afschaffen of doen vergeten, Wij komen met iets beters dan haar of (met) iets dat daaraan gelijk is…” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 106.]
In een ander vers in de Qor-aan lezen we (Nederlandstalige interpretatie): “Allah wist uit wat Hij wil en Hij bevestigt wat Hij wil…” [Soerat ar-Ra’d (13), aayah 39.]
In een h’adieth zegt de profeet Moh’ammed (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) (Nederlandstalige interpretatie): “Ik had jullie ontraden de graven te bezoeken; welnu, bezoek de graven, want het herinnert aan het Hiernamaals.” (Overgeleverd door Moeslim.)
Uit voorgaande verzen en de overlevering kunnen we concluderen dat Allah Ta’aalaa soms een oordeel afschaft of helemaal wijzigt, waarachter een wijsheid schuilt die Hij alleen kent, Verheven is Hij.
Wat betreft het gezonde verstand: het verstand kan het onmogelijk ontkennen terwijl het zonder enige twijfel vaststaat in de sharie’ah.
Universele boodschap
De goddelijke religies zijn allen gekomen met een bevestiging van één geloofsleer (zie o.a. Slechts één Boodschap!), en wel het geloof in de eenheid van Allah de Verhevene in aanbidding, en het afstand nemen van aanbidding van alles naast Hem. Alle boodschappers hebben hun volkeren opgeroepen tot tawh’ied (de eenheid van God – monotheïsme) en zeiden (Nederlandstalige interpretatie): “…Aanbid Allah! Er is voor jullie geen andere god die het recht heeft aanbeden te worden dan Hij…” [Soerat al-Moe-emienoen (23), aayah 32.]
Er moet wel gezegd worden dat de regels en wetsoordelen van deze openbaringen niet gelijk waren. Allah de Verhevene zegt (Nederlandstalige interpretatie): “Voor elk volk maakten Wij religieuze rituelen welke alleen zij naleven (#1)…” [Soerat al-H’addj (22), aayah 67.]
<<< (#1) Allah de Alwijze heeft voor elk volk religieuze rituelen vastgesteld, d.w.z. een plaats van aanbidding, of de aanbidding die anders kan zijn in bepaalde onderdelen terwijl het in het algemeen gebaseerd is op rechtvaardigheid en wijsheid. (Teysier al-Kariem ar-Rah’maan fie tefsier kalaam al-Mannaan van sheikh ‘Abdoer-Rah’maan ibn as-Sa’die.) Dit kan verwijzen naar de verschillen in de sharie’ah (wetgeving) van de verschillende boodschappers, maar ook naar de afwijkingen die mensen zelf verzinnen volgens al-qadar (de goddelijke voorbeschikking). (Tefsier Ibn Kethier.) (Zie Vraag 54: hoe heeft de voortplanting plaatsgevonden na de schepping van Adam en Eva? voor een voorbeeld.)>>>
De islamitische sharie’ah is gekomen met de afschaffing van de wetgevingen die ervoor waren gekomen, en het heeft de grondbeginselen daarvan bevestigd. De Wijsheid van Allah is zoals Hij, Glorieus is Hij, wenst te zijn. Hij is Degene Die wetten opstelt en met een bepaalde Wijsheid wetten afschaft en daarvoor in de plaats andere wetsoordelen vaststelt, totdat de regels van de sharie’ah hun uiteindelijke eindpunt hebben bereikt en Allah Zijn religie vervolmaakt heeft. Zoals Hij, de Verhevene, zegt (Nederlandstalige interpretatie): “…Vandaag heb Ik jullie religie vervolmaakt voor jullie…” [Soerat al-Maa-idah (5), aayah 3.]
De geleerden hebben an-naasikh (het vervangende wetsoordeel) en mansoekh (het afgeschafte wetsoordeel) onderzocht in een reeks onderzoeken betreffende de wetenschap van de Koran (‘oeloem al-Qor-aan). Sommigen van hen hebben hier volledige boeken over gepubliceerd.
An-Naskh is het opheffen van een wetsoordeel door een andere wettelijke tekst. Uitgaand van dit principe kunnen we dus zeggen dat an-naskh niet kan geschieden door het verstand of persoonlijke inspanning (idjtihaad).
Het bereiken van naskh betreft slechts de islamitische bevelen en verboden. Wat de geloofszaken, gedrag en de grondbeginselen van aanbidding betreft, en tevens de duidelijke berichten die geen betekenis bevatten van een gebod en/of verbod, hierop wordt geen naskh toegepast.
Het kennen van an-naasikh en mansoekh geniet een hoge positie bij de geleerden, omdat men hierdoor de wetsoordelen leert kennen en hierdoor weet men wat nog geldig is en wat afgeschaft is. De geleerden hebben een aantal manieren aangegeven om de naasikh en mansoekh te weten te komen. Daaronder vallen de volgende zaken:
De duidelijke overdracht van de profeet (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) of van een metgezel. Een voorbeeld voor wat van hem (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) overgedragen werd, is dat hij zei (Nederlandstalige interpretatie): “Ik had jullie verboden gesteld om de graven te bezoeken; welnu, bezoek ze.” (Overgeleverd door Moeslim.)
Tot de wegen van naskh behoort ook de unanimiteit van de moslimgeleerden. Hierbij geldt de voorwaarde dat men de geschiedenis van het wetsoordeel dat eerder is gegeven en het uiteindelijke oordeel kent. Er moet hierbij wel gezegd worden dat de naskh niet vastgesteld wordt door al-idjtiehaad (eigen inspanning en onderzoek), en ook niet door een uiterlijke tegenstrijdigheid tussen bepaalde bewijzen. Deze aspecten leiden dus niet naar an-naskh.
Soorten Naskh
Er bestaan verschillende soorten naskh. Zo kan een oordeel worden afgeschaft zonder dat daarvoor een ander oordeel (h’okm) in de plaats komt (naskh iella ghayr al-badl):
Bij deze soort naskh wordt er een h’okm afgeschaft in de sharie’ah zonder daarvoor in de plaats een andere h’okm te introduceren. De mening van het overgrote gedeelte van de geleerden (djoemhoor) is dat deze soort naskh plaats kan vinden. Ze voeren daarbij als bewijs aan de Uitspraak van Allah in soerat al-Moedjaadilah (Nederlandstalige interpretatie): “O degenen die geloven! Wanneer jullie de boodschapper (Moh’ammed) persoonlijk willen spreken, bied dan vóór jullie persoonlijk gesprek een liefdadigheid aan…” [Soerat al-Moedjaadilah (58), aayah 12.]
In het begin was het zo dat wanneer iemand met de boodschapper van Allah (Allahs vrede en zegeningen zijn met hem) een gesprek wilde voeren, hij eerst een sadaqah uit liefdadigheid weg moest geven. Deze h’okm is afgeschaft en er is niets voor in de plaats gekomen, zoals we een stukje verder in dezelfde soerah kunnen lezen (Nederlandstalige interpretatie): “Zijn jullie bang om vóór jullie persoonlijk gesprek (met hem) iets aan liefdadigheid aan te bieden? Indien jullie dat dan niet doen, dan accepteert Allah jullie berouw…” [Soerat al-Moedjaadilah (58), aayah 13.]
Er is een vorm van naskh waarbij de Qor-aan afgeschaft wordt door de Qor-aan, en als voorbeeld hiervoor geldt de afschaffing van Zijn Uitspraak (Nederlandstalige interpretatie): “Zij vragen jou (O Moh’ammed) over al-khamr (#2) en het gokspel (#3). Zeg: ‘In beide is grote zonde en (ook enige) voordelen voor de mensen…’” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 219.]
<<< (#2) Khamr: bedwelmende drank, hiermee wordt letterlijk het gefermenteerde sap van druiven bedoeld e.d., maar door analogisch te redeneren duidt het op alle gegiste dranken en verder ook op alle bedwelmende dranken en drugs.>>>
<<< (#3) Alle soorten gok- of kansspelen, waar twee of meer partijen aan deelnemen en waarbij zij (een deel van) hun bezit op het spel zetten, zodat één (of meer) deelnemer(s) winst behaalt (behalen) en de andere(n) verlies lijdt (lijden).>>>
Dit vers werd afgeschaft door de aayah waarin Allah de Verhevene zegt (Nederlandstalige interpretatie): “O degenen die geloven! Waarlijk, al-khamr en het gokken en al-ansaab (#4) en al-azlaam (pijlen voor geluk en om iets te beslissen/te verloten) zijn onreinheden van het werk van satan. Mijd het dus, opdat jullie succesvol zullen zijn!” [Soerat al-Maa-idah (5), aayah 90.] Dit is een toegestane vorm van naskh.
<<< (#4) Al-Ansaab zijn dieren die voor afgoden geofferd (geslacht) worden op an-noesoeb (stenen altaren). >>>
Er is ook een andere vorm van naskh en wel de afschaffing van de Soennah door de Qor-aan, zoals de afschaffing van de richting van de qiblah die toen richting Baytoe l-Maqdis (Jeruzalem) was, zoals eerst vastgesteld was door de Soennah. Later werd dit afgeschaft door de Qor-aan, in de aayah waarin Allah de Verhevene zegt (Nederlandstalige interpretatie): “…Wend jouw gezicht dan richting al-Masdjid al-H’araam (de Heilige Moskee in Mekkah)…” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 144.]
Er zijn verschillende overleveringen over dit onderwerp. Samengevat: Allahs boodschapper (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) was bevolen om zich tijdens het gebed te wenden richting Bayt al-Maqdis (Jeruzalem) en hij bad in Mekkah met zijn gezicht in die richting tegenover de Ka’bah zodat de Ka’bah tussen hem en Bayt al-Maqdis was. Toen de profeet (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) migreerde naar al-Medienah, was dit niet langer meer mogelijk; Allah de Verhevene beval hem te bidden richting Bayt al-Maqdis (waar de joden blij mee waren), zoals Ibn Abbaas en de meerderheid van de geleerden hebben aangegeven. Allahs boodschapper (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) bad zestien of zeventien maanden richting Jeruzalem, met de Ka’bah achter zich, maar hij hield ervan om te bidden in de richting van Abrahams qiblah: de Ka’bah in Mekkah. Aldus bad hij tot Allah en bleef omhoog naar de hemel kijken (wachtend op Allahs bevel hieromtrent, zie aayah 2:144). Toen de verandering van de qiblah (gebedsrichting) plaatsvond, gehoorzaamden de oprechte gelovigen dit bevel onmiddellijk, zonder aarzeling. Maar degenen geteisterd door hypocrisie en wantrouwen, en de ongelovige joden, werden misleid van de rechte leiding en raakten verward, en zeiden (Nederlandstalige interpretatie): “…Wat wendde hen af van hun qiblah (gebedsrichting) waar zij zich eerst op bevonden?…” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 142.] Nou, als de Qor-aan een product van de profeet Moh’ammed (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) zou zijn, zou de Openbaring nooit zolang weggebleven zijn geweest terwijl hij met groot verlangen erop wachtte. Hij had dan gemakkelijk ‘een openbaring kunnen verzinnen’ waardoor hij snel zijn zin kreeg. Maar de Qor-aan is een Goddelijke Openbaring die alleen maar op Allahs bevel en met Zijn toestemming neergezonden wordt.
Evenzo is de verplichting tot het vasten van de dag van ‘Aashoeraa-e afgeschaft; deze verplichting was eerst door de Soennah vastgesteld en vervolgens afgeschaft door de Qor-aan, en het is vervangen door het vasten van de maand Ramadhaan, in de Uitspraak van Allah de Verhevene (Nederlandstalige interpretatie): “…Wie dan van jullie aanwezig is (d.w.z. niet op reis, tijdens het verschijnen van de maansikkel op de eerste nacht) in de maand (Ramadhaan), moet dan (overdag) vasten…” [Soerat al-Baqarah (2), aayah 185.]
Een andere vorm van naskh is de afschaffing van de Soennah door de Soennah, waaronder de afschaffing van het genothuwelijk, dat in het begin toegestaan was en daarna afgeschaft werd; overgeleverd door Iyyas ibnoe Salamah van zijn vader dat hij zei: “De boodschapper van Allah (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) had in het jaar van awtaas het genothuwelijk toegestaan en hij heeft het daarna verboden verklaard.” (Overgeleverd door Moeslim) En al-Imaam al-Boekhaarie heeft een hoofdstuk hierover geschreven die hij getiteld heeft als: “Baab (Hoofdstuk): het verbod van de boodschapper van Allah (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) op het genothuwelijk.”
An-Naskh komt in de Qor-aan in drie vormen voor
Afschaffing van de recitatie (tekst) en het oordeel, het voorbeeld hiervoor is de h’adieth van ‘Aa-ieshah (moge Allah tevreden zijn met haar) die zei: “Toen de Qor-aan voor het eerst geopenbaard werd, was het aantal borstvoedingen dat een kind een familielid (mah’ram) maakt, tien, vervolgens werd dit afgeschaft en vervangen door het aantal vijf, wat alom bekend is.” (Overgeleverd door Moeslim.)
Afschaffing van het wetsoordeel terwijl de recitatie (tekst) nog blijft, zoals Allah de Verhevene zegt (Nederlandstalige interpretatie): “Nu heeft Allah het voor jullie verlicht, daar Hij weet dat er zwakte in jullie is. Als er dan onder jullie honderd geduldigen zijn, zullen zij tweehonderd (vijanden) verslaan. En als er onder jullie duizend (geduldigen) zijn, zullen zij tweeduizend (vijanden) verslaan, met de Toestemming van Allah. En Allah is met de geduldigen.” [Soerat al-Anfaal (8), aayah 66.]
Deze aayah (8:66) heeft het wetsoordeel in de aayah daarvoor (8:65) afgeschaft, terwijl de recitatie (tekst) gebleven is. Het oude oordeel staat in de Woorden van Allah de Verhevene, waarin Hij zegt (Nederlandstalige interpretatie): “O profeet (Moh’ammed)! Spoor de gelovigen aan tot de strijd. Als er onder jullie twintig geduldigen zijn, zullen zij tweehonderd (vijanden) verslaan. En als er onder jullie honderd (geduldigen) zijn, zullen zij duizend van degenen die ongelovig zijn verslaan, omdat zij een volk zijn dat niet begrijpt.” [Soerat al-Anfaal (8), aayah 65.]
Afschaffing van de recitatie (tekst) met behoud van het wetsoordeel, wat eerder is genoemd in de h’adieth van ‘Aa-ieshah (moge Allah tevreden met haar zijn): “…vervolgens werd dit afgeschaft en vervangen door het aantal vijf…” Het bepalen van de vijf keren dat hij zuigt, is als wetsoordeel vastgesteld en afgeschaft als tekst.
Het bestaan van an-naskh in de sharie’ah kent verschillende wijsheden, waaronder het waarborgen van de toestand van de dienaren. En zonder twijfel waren er een aantal goede doeleinden in de islamitische prediking aan het begin van de weg, en deze waren anders, dan toen de da’wah reeds gevormd was en haar rust had gevonden. Dit was een aanleiding voor het veranderen van een aantal oordelen; als waarborg voor de goede doelen die bereikt werden, en dit is duidelijk zichtbaar in verschillende oordelen die in Mekkah geopenbaard werden en daarnaast de oordelen die in al-Medienah opgesteld werden. En ook aan het begin van de Medinische tijdperk en bij de dood van de boodschapper van Allah (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem).
Wat ook tot de wijsheid van de naskh behoort, is het beproeven van de moekallafien (degenen die verantwoordelijk gesteld zijn voor hun daden) om hen te testen, of zij zich hieraan zullen onderwerpen of niet (zie het voorbeeld betreffende het veranderen van de qiblah), en ook het feit dat Allah de Verhevene het goede wil voor deze oemmah door wetten voor haar te vergemakkelijken. Want wanneer een naskh leidt naar een zwaardere verplichting zal het leiden naar het vermeerderen van goede daden, en als het een verlichting is van oordelen dan is het een vergemakkelijking en verlichting. De doctrine van progressieve openbaring betekent dus niet dat Allahs fundamentele wet verandert (de kern van de wet/boodschap blijft hetzelfde), maar het is opvoedend van aard en gespitst op de omstandigheden en gebeurtenissen.
Moge Allah ons steunen om te handelen naar de oordelen van Zijn wetgeving, en begrip te krijgen over de regels van de religie, en moge Allah ons steunen om de leiding van Zijn profeet (Allahs zegeningen en vrede zijn met hem) te volgen.
En alle lof is voor Allah, de Rabb (Heer) der werelden.
Voor uitgebreide informatie over dit onderwerp, zie het boek van Aboe Ammaar Yasir Qadhi, Een Introductie tot de Wetenschappen Betreffende de Qor-aan, hoofdstuk 13: “Afschaffing in de Qor-aan (an-Naasikh wa al-Mansoekh)” van Uitgeverij Momtazah (binnenkort beschikbaar inshaa-a Allaah – zie www.momtazah.net).
Relevante artikelen:
